Dostluk Onur Ödülü 2022

Öyle filmler vardır ki, hiç unutulmazlar hep akıllarda kalırlar. Herkesin hafızası bir kareyi, bir oyuncuyu ya da o oyuncunun bir diyaloğunu not eder. Bu kayıt kimi zaman istemsizce kimi zamansa hayranlık duygusuyla oluşur. ‘Ah Güzel İstanbul’ ve onun artist olmak için evinden kaçan saf Ayşe’si yıllar yılı böyle bir duygunun izdüşümlerinden biri olmuştur seyirci hafızasında. Ayşe karakterini bu denli bilinir, tanınır kılan, karakterle özdeşleşen oyunuyla Ayla Algan’dan başkası değildi. 1960’ların ikinci yarısından itibaren beyazperde yolculuğuna başlayan Ayla Algan, oyuncu olarak Türk sinema piyasanın alışılmış ezberlerini bozan, star sisteminin tüm cazibesine rağmen içinde hiç yer almayan, deyim yerindeyse aykırı bir karakterdi. Başlangıcından günümüze sayısız kadın oyuncunun akıp geçtiği, oyuncu öğüten Türk sineması değirmeninin her zaman su üstünde kalmayı başaran ender isimlerinden biri olarak bugün aramızda Ayla Algan. Seyircisinin beklentisini karşılayan, bunu yaparken de tüm oyunculuk birikimini korkusuzca sergileyen…

Ayla Algan, oyunculuğa 1956’da eşi Beklan Algan’la birlikte gittiği New York’ta Actor Studio Actor’s Repertuary Theatre’s of Broadway’de gördüğü eğitim sonrasında merhaba demişti. 1961’de Muhsin Ertuğrul’un daveti üzerine İstanbul Şehir Tiyatrosu kadrosuna katılarak ‘Tarla Kuşuydu Jülyet’ adlı oyunla sahne siftahını yaptı. Aynı yıl sahnelenen ‘Hamlet’ de hem Ophelia, hem de erkek rolü olmasına rağmen Hamlet karakterini canlandırmış, bu alanda dünyada az sayıdaki kadın oyuncu arasına ismini yazdırmıştı. 1966’ya kadar ‘Sinekler’, ‘Sezuanın İyi İnsanı’, ‘Üç Kuruşluk Opera’, ‘Fizikçiler’, ‘Çil Horoz’ gibi oyunlarda ayrıksı oyunculuk performanslarıyla perde açmış perde kapatmıştı. Buna rağmen, 1965’te ‘Fizikçiler’ oyunuyla ‘İlhan İskender En İyi Kadın Oyuncu’ ödülüne layık görülmesine rağmen tiyatronun kolektif bir sanat olduğu gerekçesiyle ödülü geri çevirmekte bir sakınca görmüyordu…

Ayla Algan, 1966’da Muhsin Ertuğrul’un istifası üzerine Şehir Tiyatroları’ndan ayrıldı. Aynı günlerde beyazperde serüveni de başlamıştı. Ertem Göreç’in yönettiği ‘Karanlıkta Uyananlar’da Ayla-Beklan Algan çifti yalnızca oyuncu değil, aynı zamanda ceplerinden para koyan yapımcıdırlar. Ardından ‘Yıldıztepe’, ‘Ah Güzel İstanbul’, ‘Zilli Nazife’, ‘Gölgedeki Adam’ gibi sayısız sinema filmiyle Türk sinema piyasasının da sevilen oyuncuları arasına girmeyi başardı Ayla Algan.

Tiyatro, sinema yetmedi ona 1970’lerin başlarında şarkıcı olarak da sızdı hayatlarımıza… Ne de olsa sanatçı bir annenin kızıydı. Annesi Nevzat Kasman, ilk Türkçe tango olan ‘Sarı Yasemin’i yaz- mış ve daha sonra da Sahibinin Sesi adına taş plağa okumuştu. Nevzat Hanım, kızına 5 yaşından itibaren 6 yıl süreyle piyano dersleri aldırmış, onun bile isteye müzik alanında da var olmasını sağlamıştı. 1971’de Paris’in ünlü konser salonu Olimpia’da şarkıcı olarak sahneye çıkan Ayla Algan, 1972’de Turizm Bakanlığının isteği üzerine Yunus Emre’nin 650. yıl dönümü için bir long play albüm hazırladı. Yunus Emre’nin felsefesini ve şiirlerini şarkı formunda Fransızca, İngilizce ve Almanca olarak okudu. Fransa, Orta Asya, ABD, Avrupa ve Afrika’da konser ve dinletiler yaptı. Ayla Algan’ın müzik alanında gösterdiği başarı onu Türk Hafif Müziği’nin popüler şarkıcılarından biri haline getirmeye yetti de arttı bile… Böylece 1971-1978 yılları arasında sayısız konserde sahneye çıkacak ve 17 adet 45’lik plak dolduracaktı. Üstelik plakları müzik listelerinde haftalarca en üst sıralarda yer alacaktı.

Yeşilçam sineması, tipik olarak Hollywood filmlerinde karşımıza çıkan klasik anlatı sinemasının kalıplarını benimsemiş bir sinemaydı. Filmlerinde olaylar kronolojik bir akış içinde, neden ve sonuç ilişkisine dayalı olarak düzenlenmişti. Böylece bütün klasik filmlerde olduğu gibi, bu filmlerde de belli bir hedefe ulaşmak isterken çeşitli engellerle karşılaşan kadın ya da erkek kahramanlar yer alıyordu. Burada devreye yine Hollywood usulü giriyordu. Güzel kadınlar ve yakışıklı erkekler… Onlar asla kameraya sırtlarını dönemezlerdi. Yüzleri her daim seyirciye dönüktü. Yönetmenler öyle çekim ölçekleri hazırlarlardı ki kadın ya da erkek hiçbir oyuncu, birbirinin ne oyununu ne de ışığını asla gölgelemezlerdi. Seyirciyle oyuncu arasında kurulan bu illüzyon, tüm 60’lı ve 70’li yıllarda Yeşilçam’ı etkisi altında tutan star sisteminin bir nedeni olarak kayıtlara geçti. Bu sisteme 1963 yılında dahil olan Yusuf Sezgin, yakışıklılığı ve sempatik gülüşüyle seyircisinin beklentisine cevap verdiği gibi, zaman içinde başarılı oyunculuk performanslarıyla aradan geçen 60 yıla sayısız illüzyon sığdırmış, artık sayıları gitgide azalan Yeşilçam’ın son temsilcilerinden biri, bir ‘sinema emekçisi’ olarak aramızda bugün.

Yeşilçam filmlerinde, kahramanın kendi çabasının, vereceği mücadelenin yanı sıra, rastlantılar olarak ortaya çıkan kader, hedeflere ulaşılmasında ve arzuların gerçekleşmesinde önemli bir rol oynardı. Yusuf Sezgin’in kariyeri de böyle başlamıştı. Kader onu dönemin popüler tiyatro eleştirmeni Melih Vassaf’la bir araya getirmiş, onun desteğiyle 1962 yılında önce manken olarak, aynı yıl da Dormen Tiyatrosu’nda oyuncu olarak başlamış sanat hayatına. Genç yaşında ‘Bulvar’ ve ‘Alamanya’dan Bir Yar Gelir Bizlere’ adlı iki vodvilde tiyatronun ustalarıyla aynı sahneyi paylaştı. Sinemayla yolunun kesişmesi ise çok uzun sürmedi. 1963 yılında Sırrı Gültekin’in yönettiği ‘Kavgasız Yaşayalım’ adlı gençlik filminde motosikletli gençler arasında yer alarak ilk kez kamera önüne geçti. 1964 yılında Yılmaz Güney’le ‘Prangasız Mahkumlar’ adlı filmde küçük bir rol alan Yusuf Sezgin, Türk sinema piyasasındaki asıl çıkışını, 1965 yılında Ses Dergisi’nin açtığı kapak yıldızı yarışmasında finale kalmasıyla yakaladı. Bu ünvan ona kısa zamanda Yeşilçam’da baş rollerin önünü açtı.

Yusuf Sezgin, 1965 yılında Muharrem Gürses’in yönettiği ‘Hazreti Yusuf’un Hayatı’ adlı filmle doğusundan batısına kadar tüm Türkiye’nin tanıdığı bir star oyuncu oldu. Arkasından bir dizi dini filmde rol aldı. Kerime Nadir romanından uyarlanan ‘Posta Güvercini’nde Hülya, Feryal ve Nilüfer Koçyiğit kardeşlerle bir araya geldi. ‘Karanfilli Kadın’, ‘Anaların Günahı’, ‘Akşam Güneşi’nde Türkan Şoray’la, ‘Nikahsızlar’ da Selma Güneri ile başrol oynadı.