Geçtiğimiz yıllarda Âşık Veysel, Yunus Emre gibi önemli ozan ve gönül dostu isimler anısına gerçekleştirilen Uluslararası Kızılay Dostluk Film Festivali bu yıl Hacı Bektaş-ı Veli anısına gerçekleşecek.
Hacı Bektaş Veli 1207-1271 yılları arasında yaşamış tarihî bir şahsiyettir. Ancak tarihî kaynakların yetersizliği sebebiyle Veli’nin ailesi, çocukluğu ve yetişmesi ile ilgili bilgiler ölümünden sonra yazılan Velâyetnâme’den edindiğimiz kadardır. Hacı Bektaş Veli, Horasan Sultanı İbrâhimü’s-Sânî Seyyid Muhammed ile Nişaburlu Şeyh Ahmed adlı âlim bir zatın kızı olan Hâtem (Hatme) Hatunun evliliklerinden yirmi dört yıl sonra dünyaya gelmiştir. Babasının ölümünden sonra saltanatı kabul etmeyip amcası oğlu Seyyid Hasan’a bırakmıştır. Horasan’ın Nişabur şehrinde doğup, yetişip daha sonra Anadolu’ya geldiği kesindir.
Hacı Bektaş Veli, büyük bir kültür çevresinde yetişmiş üst düzey bir eğitim almıştır. Arapça bilmesi, ana kaynaklara vukufiyeti, Anadolu ve Anadolu dışına taşan tesirleri bunu açıkça göstermektedir. Hacı Bektaş Veli, dört yaşına geldiğinde babası onu ilim öğrenmek üzere Ahmed Yesevî halifelerinden Lokman Perende’nin yanına verir. Zahir ve bâtın ilimlerini öğrenir. Velâyet-nâme’de kendisine Kutbu’l-aktablık mertebesi verilip Anadolu’ya gönderilmeden önce kırk yıl boyunca zamanının gece gündüz oruç, namaz, ibadet, taat, zühd takva ve salih amelle geçirdiği ifade edilmektedir. Horasan’dan Türkistan’a giden Hacı Bektaş Veli, mürşidi Ahmed-i Yesevî tarafından Rum’a gitmekle görevlendirilir. Önce Hacca gider sonra Rum’a (Anadolu) yönelir. İlk Osmanlı tarihçilerinden olan Âşıkpaşa-zâde’nin verdiği bilgiye göre Hacı Bektaş Veli kardeşi Menteş’le Horasan’dan kalkmış, Anadolu’ya gelmiş ve Suluca Karaöyük’e yerleşmiştir.
Türk-İslam dünyasında önemli bir yeri olan ve etkileri günümüze kadar ulaşan Hacı Bektaş Veli, mutasavvıf, âlim ve Bektaşilik yolunun öncüsüdür. En hacimli eseri olan ve tasavvufi konularda yazılmış müstakil risalelerinin yer aldığı ‘Makâlât’, besmelenin faziletlerinden bahsettiği ‘Şerh-i Besmele’, Fatiha Suresi’ni kelime kelime açıkladığı ve yorumladığı ‘Fatiha Tefsiri’, ‘Sathiyye’, ‘Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye, Kitâbu’l-Fevâid olarak bilinmektedir.
Hacı Bektaş Veli’nin vefat tarihinin ise 1271 olduğu kabul edilmektedir. Hacı Bektaş’ın kardeşi ile Kayseri’ye geldikten sonra kardeşi Menteş’in şehit edildiği, Hacı Bektaş’ın Kayseri’den Karaöyük’e geldiği ve mezarının da orada olduğu kaydedilmektedir. Mezarı günümüz Nevşehir ili sınırları içinde kalan Hacı Bektaş ilçesindedir.
2021, UNESCO tarafından vefatının 750’nci yıl dönümü münasebetiyle bütün dünyada ‘UNESCO 2021 Anma ve Kutlama Programına’ alınan Hacı Bektaş Veli için Türkiye’de de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yayınladığı genelge ile ‘Hacı Bektaş Veli Yılı’ ilan edilmişti.
*Bu biyografi Doç. Dr. Hamiye Duran’ın Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü’ne yazdığı Hacı Bektaş Veli maddesinden kısaltılmıştır. Biyografinin tamamı teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haci-bektas-veli linkinden okunabilir.